در قانون آیین دادرسی مدنی ، دعوای مزاحمت به عنوان یکی از دعاوی تصرف مورد پیش بینی قرار گرفته است . به موجب ماده 160 قانون آیین دادرسی مدنی ، دعوای مزاحمت عبارت است از دعوایی که به موجب آن متصرف مال غیر منقول درخواست جلوگیری از مزاحمت کسی را می نماید که نسبت به متصرفات او مزاحم است ؛ بدون اینکه مال را از تصرف متصرف خارج کرده باشد . در نتیجه در صورتی که فرد یا افرادی با توجه به دلایل متفاوت و به شکلی عمدی یا سهوی مانع استفاده مالک از اموال غیر منقولش شوند، مزاحمت ملکی ایجاد کرده‌اند.برای مثال ممکن است یک دستفروش هر روز در مقابل پارکینگ یک مجتمع مسکونی بساط خود را پهن کند. در این صورت چنانچه اقدامات ساکنین مجتمع برای جلوگیری از مزاحمت دستفروش افاقه نکرد، هر ذینفع می تواند به عنوان خواهان به دادگاه عمومی و حقوقی مراجعه کرده و دعوای مزاحمت ملکی را طرح نمایند.انواع مزاحمت ملکی
دعاوی مزاحمت ملکی دو نوع حقوقی و کیفری تقسیم می گردند.
دعوای مزاحمت ملکی حقوقی
کسی که از روی سهو و غیر عمد بدون اینکه قصد ضرر رساندن به دیگری را داشته باشد موجب مزاحمت ملکی شود قانونا به پرداخت خسارت و رفع مزاحمت محکوم خواهد شد این نوع دعوی تنها جنبه حقوقی داشته و در دادگاه حقوقی به آن رسیدگی می شود.
دعوای مزاحمت ملکی کیفری
کسی که از روی قصد و با سوء نیت قبلی به قصد ضرر رساندن به دیگری موجب مزاحمت ملکی شود علاوه بر اینکه محکوم به پرداخت خسارت و رفع مزاحمت خواهد شد عمل او جرم بوده و مجازات حبس دارد و در دادگاه کیفری به این جرم رسیدگی می شود. بر اساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی که مربوط به هتک حرمت منازل و املاک دیگران است، مزاحمت جرم محسوب شده و برای مرتکب حبس از یک ماه تا یک سال در نظر گرفته شده است. جرم مزاحمت ملکی از زمره جرایم قابل گذشت می باشد و با شکایت شاکی تحت تعقیب قرار می‌گیرد. همچنین با گذشت یا رضایت او دادرسی و مجازات جرم مزاحمت ملکی متوقف خواهد شد.
شرایط تحقق واثبات مزاحمت ملکی
برای اینکه دعوای مزاحمت صورت بگیرد وبار اثباتی داشته باشد باید شرایط ذیل برقرار باشد :
1 – اقدامی که باعث مزاحمت شده بدون رضایت خواهان انجام گرفته باشد
2 – اقدامی که باعث مزاحمت شده غیر قانونی باشد
3 – ملک قبل از ایجاد مزاحمت در تصرف و مالکیت فرد بوده باشد
4 – مزاحمت ملکی اتفاق افتاده باشد.
5 – مزاحمت ملکی در حال حاضر باشد ( اگر مزاحمتی در گذشته وجود داشته اما اکنون رفع شده را دیگر نمی‌توان در دادگاه مورد بررسی قرار داد. از مهم ترین شروط لازم برای اقامه دعاوی مزاحمت، فعلیت آن است. یعنی نمی‌توان مواردی که در گذشته اتفاق افتاده یا در شرف وقوع است را در دادگاه بررسی کرد.)
تفاوت دعوای مزاحمت و ممانعت از حق
یکی دیگر از دعاوی مهم در خصوص مزاحمت، دعوای ممانعت از حق است. در این نوع دعوا فرد اجازه نمی‌دهد که مالک از مال غیر منقول خود استفاده کند. در این نوع دعوا هیچ تعرضی به ملک صورت نگرفته است. اما فرد یا افرادی مانع استفاده مالک از مال خود می‌شوند.
این نوع دعواها بیشتر در آپارتمان‌هایی اتفاق می‌افتند که مشترکات زیاد است. به عنوان مثال پارکینگ‌هایی که مرز بندی درست و مشخصی ندارند. همین باعث میشود تا افراد به صورت سهوی یا عمدی مانع استفاده مالک از اموال خود شوند. برای رسیدگی به این موضوع هم مانند دعوای مزاحمت ملکی بر اساس نوع مزاحمت باید به مراجع حقوقی یا کیفری مراجعه کرد.
در ممانعت از حق ، عمل فاعل به طور کامل، مانع استفاده متصرف از حق است؛ در حالی که در مزاحمت، عمل فاعل، اختلال جزئی در تصرف ایجاد می کند ؛ بدون اینکه بهره مندی متصرف را به طور کلی، غیر ممکن نماید. در خصوص ممانعت از حق، می توان به این مثال اشاره کرد که فردی، هرچند حق عبور از زمین کشاورزی دیگری را دارد، اما صاحب زمین، مانع عبور او می شود و در مورد مزاحمت، می توان به این مثال اشاره کرده، که صاحب زمین با ایجاد شیار و حفره هایی با عمق نا متعارف مزاحم عبور فردصاحب حق می شود.
اقدام قانونی علیه مزاحم ملکی
برای این که بتوان علیه مزاحم ملکی اقدام قانونی انجام داد باید به دفاتر خدمات قضایی ویا دفتروکیل دادگستری مراجعه کرد. پس از طرح دعوای حقوقی در این دفاتر، محل رسیدگی بعدی مشخص خواهد شد. در صورتی که این دعوا جنبه حقوقی داشته باشد باید به دادگاه عمومی حقوقی مراجعه کرد. در صورتی که دعوای طرح شده جنبه کیفری داشته باشد، دادرسی در دادگاه کیفری صورت خواهد گرفت.
هزینه دادرسی دعوای مزاحمت چقدر است؟
دعوای مزاحمت دعوای غیر مالی اعتباری است و در هر یک از مراحل بدوی و تجدید نظر هزینه دادرسی آن ثابت است.
اعتراض به رأی دادگاه
دعوای مزاحمت ملکی ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ رأی دادگاه بدوی قابل تجدیدنظر خواهی است. اگر حکم غیابی باشد، ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ رأی دادگاه ، قابل واخواهی است اما قابل فرجام خواهی نیست.
اجرای حکم رفع مزاحمت
حکم دادگاه بدوی در مورد رفع مزاحمت ملکی فوراً اجرا میشود و نیازی به قطعی شدن ندارد. اگر حکم غیابی باشد؛ با گرفتن تضمین از خواهان حکم اجرا میشود.