سرقت

سرقت چیستجرم سرقت و دزدی از جمله قدیمی ترین جرم هایی است که بشر علیه اموال و مالکیت افراد به آن مرتکب می شد و از لحاظ امنیتی نیز قابل بررسی می باشد. امروزه نیز دعاوی سرقت جزو پر تکرارترین شکایات مطروحه در دادگاه ها و مراجع قضایی می باشند. مالکیت قانونی افراد بر اموالشان، همواره در خطر دست برد قرار دارد.

قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ در ماده ۲۶۷ مقرر می دارد: سرقت عبارت از ربودن مال متعلق به غیر است

طبق تعریف سرقت برای این که جرم سرقت انجام گیرد، باید سه اصل تحقق یابد:

اولین اصل سرقت، ربوده شدن است. ربایش تنها به این معنی نیست که مالی از مالکیت مالکش خارج شود برای مثال در کلاهبرداری هم مال از مالکیت مالک خارج می شود، ولی مالک، آن را با رضایت تحویل کلاهبردار می دهد. ( در واقع مالک فریب می خورد.)

دومین اصل سرقت،  این است که جنس ربوده شده، مال محسوب شود یعنی ارزش اقتصادی داشته باشد.

سومین اصل سرقت، این است که مال و جنس ربوده شده متعلق به دیگری باشد برای مثال اگرکسی موبایلش را به دوستش قرض بدهد و بعد آن موبایل را برباید سرقت نیست چون مال خودش بوده است.

نکته: سرقت تنها در مورد اموال منقول که قابلیت جا به جایی و انتقال را دارند، اتفاق می افتد.

ارکان و عناصر تشکیل دهنده جرم سرقت

الف – عنصر مادی جرم سرقت :

به عملی که از طرف شخص باید صورت بگیرد تا جرم اتفاق بیافتد عنصر مادی گفته می‌شود. در سرقت عنصر مادی به شکل ربودن و برداشتن و همچنین پنهانی بودن عمل ربایش است، بنابراین لازمه سرقت این است که سارق بدون رضایت مالک یا متصرف به صورت علنی و یا مخفیانه مال دیگری را ببرد.

ب – عنصر معنوی جرم سرقت :

تحقق سرقت مستلزم وجود قصد مجرمانه است به عبارتی بزهکار با وجود علم و آگاهی بر ربودن مال دیگری بر خلاف میل و رضایت مالک اقدام نماید. شخص برای انجام یک جرم باید قصد انجام آن را داشته و از قبل برایش تصمیم گرفته باشد که علاوه بر تصمیم به ربایش مال  باید قصد مالک شدن آن مال را نیز داشته باشد.

بنابراین برای اینکه شخص مرتکب جرم سرقت شود باید اول شخص قصد انجام سرقت را داشته باشد و دوم بداند که مالی که می‌خواهد بدزدد متعلق به شخص دیگری است.

ج – عنصر قانونی جرم سرقت :

اگر یک عملی در قانون جرم بوده و برایش مجازات تعیین شده باشد عنصر قانونی نامیده می‌شود. برای تمامی جرایم و مجازات‌ها نیاز به این عنصر است و اگر عملی در قانون جرم باشد براین اساس شخص مجرم را می‌توان مجازات کرد.

 

 

انواع سرقت:

سرقت خود به دو نوع حدی و تعزیری تقسیم می شود.

سرقت حدی:

سرقتی است که قانون گذار برای آن مجازات تعیین کرده است و قاضی در تعیین مجازات آن نقشی ندارد. در واقع:  حد، مجازاتی است که کمیت و کیفیت آن در شرع مقدس اسلام تعیین شده است.

سرقت حدی شرایطی جهت وقوع دارد که به شرح زیر است:

• مالیت شی ء مسروقه، به معنی قابلیت داد و ستد آن از لحاظ شرعی و قانونی اثبات شده باشد.
• شیء مسروقه در حرز-یا محل مشخصی برای نگهداری- باشد.
• فرد سارق اقدام به شکستن و از بین بردن حرز نماید.
• سارق اقدام به خارج نمودن مال از حرز نماید.
• تمام مراحل ۳ و ۴ به صورت مخفیانه صورت گرفته باشد.
• والد یا جد پدری صاحب شیء اقدام به سرقت نکرده باشد.
• ارزش مادی مال به سرقت رفته در هنگام دزدی به اندازه ۵/۴ نخود طلای مسکوک باشد.
• مال به سرقت رفته از جمله اموال دولتی و عام المنفعه و موقوفات نباشد.
• عمل سرقت در زمان قحطی صورت نگرفته باشد.
• شکایت سرقت از سوی صاحب مال نزد مراجع قضایی صورت گرفته باشد.
• پیش از اثبات عمل دزدی توسط مراجع ذی صلاح در دعوای سرقت، مال مسروقه به مالک باز نگردد.
• سارق، مالکیت مال مسروقه را قبل از اثبات جرم سرقت را به خود منتقل نکند.

 

مجازات سرقت حدی:

طبق ماده 278 قانون مجازات اسلامی، مجازات سرقت حدی به 4 نوع تقسیم میشود:

1 – مجازات سرقت حدی مرتبه اول:

قطع چهار انگشت دست راست سارق از انتها به طوری که انگشت شصت و کف دست باقی بماند.

2 – سرقت حدی مرتبه دوم:

قطع پای چپ سارق از پایین برآمدگی به نحوی که نصف قدم و مقداری از محل مسح باقی بماند.

3 – سرقت حدی مرتبه سوم:

حبس ابد

4 – سرقت حدی مرتبه چهارم:

اعدام، هرچند سارق در زندان باشد.

سرقت حدی از جرایم قابل گذشت است یا ازجرایم غیر قابل گذشت؟

سرقت حدی، توسط دادستان و بدون شکایت شاکی پیگیری نمی شود؛ حتما با شکایت شاکی شروع می شود و قبل از شکایت قابل گذشت می باشد ولی بعد از انجام شکایت و پیگیری جرم، گذشت شاکی اثری نخواهد داشت.

توبه در سرقت حدی:

به استناد ماده 114 قانون مجازات اسلامی، در صورت توبه سارق( با شرایط زیر)، در صورتی که قاضی صلاح بداند، توبه او پذیرفته می شود و حد، از او ساقط می شود اما مجرم همچنان باید اموال سرقت شده را بازگرداند.

شرایط  توبه درسرقت حدی:

1 –  مجرم حتما باید قبل از ثابت شدن جرم توبه کند.

2 – در صورتی که توبه ی مجرم بعد از اثبات جرم باشد، توبه زمانی پذیرفته می شود که جرم، با اقرارمتهم اثبات شده باشد نه راه های دیگر.

راه های اثبات سرقت حدی:

1 –  دو مرتبه اقرار مجرم

2 –  با یک بار اقرار مجرم،  حد براواجرا نمی شود اما مجرم موظف به بازگرداندن اموال یا مال سرقت شده می باشد.

3 –  شهادت دادن دو مرد عادل

نکته: سرقت با سوگند، اثبات یا نفی نمی شود پس سوگند از دلایل اثبات سرقت نیست.

سرقت تعزیری:

سرقتی که مجموع  شرایط سرقت حدی را که در بالاتر اشاره کردیم نداشته باشد، تعزیری است.

انواع سرقت تعزیری:

سرقت تعزیری به دو نوع : 1 – سرقت تعذیری ساده و 2 –  سرقت تعزیری مشدد، تقسیم میشود.

سرقت تعزیری ساده:

طبق ماده 661 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات)، سرقتی که حدی نباشد و جزء هیچ کدام از موارد سرقت تعزیری مشدد نباشد، سرقت تعزیری ساده است.

مجازات سرقت تعزیری ساده:

طبق ماده 661 قانون مجازات اسلامی، مرتکب به مجازات چهل و پنج روز تا یک سال حبس و تا 74 ضربه شلاق  محکوم می شود.

انواع سرقت تعزیری مشدد :

8 نوع سرقت مشدد داریم :

• سرقت در موضوع ماده 656 قانون مجازات اسلامی
• سرقت مسلحانه
• سرقت مقرون به آزار یا تهدید
• سرقت آثار فرهنگی
• سرقت آب، گاز، تلفن، برق
• سرقت در شب به صورت مسلحانه و دسته جمعی
• سرقت از مناطق حادثه زده
• سرقت از صرافی ها و بانک ها

در ادامه به توضیح هریک از انواع سرقت های مشدد می پردازیم

1 –  موضوع ماده 656 قانون مجازات اسلامی:

در صورتی که سرقت حدی نباشد و دارای یکی ازشرایط زیر باشد سرقت تعزیری مشدد محسوب میشود:

الف) سرقت در محل مسکونی یا آماده برای سکونت  یا در محل های عمومی از قبیل مسجد یا ….. واقع شود.

ب) سرقت در محلی واقع شود که توسط درخت، نرده یا…محرز شده باشد و سارق حرز را شکسته باشد.

پ) سرقت در شب انجام شود.

ت) تعداد سارقین دو نفر یا بیشتر باشند.

ث) سارق مستخدم باشد و مال صاحب کار خود را دزدیده باشد.

ج) هرگاه کارکنان یا اداره کنندگان هتل، مسافرخانه و … به طور کلی کسانی که به واسطه ی شغلشان اموالی که در دسترس آن هاست را مورد دستبرد قرار دهند.

مجازات آن 3 ماه تا 1 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق می باشد. ( اصلاحیه 1399، قانون کاهش مجازات حبس تعزیری)

2 – سرقت مسلحانه:

سرقت مسلحانه بسته به شرایط آن می تواند 4 مجازات مختلف در پی داشته باشد:

الف) طبق ماده 651 بند 3: اگر سارق یا سارقین حامل سلاح باشند چه سلاح مخفیانه باشد چه آشکار، به حبس از 5 تا 20 سال و تا 74 ضربه شلاق محکوم می شود.

ب) طبق ماده 652:

اگر سرقت مقرون به آزار و مسلحانه باشد. این نوع سرقت بر اساس ماده 652 به حبس از سه ماه تا ده سال و تا 74 ضربه شلاق مجازات خواهد داشت.

ت) طبق ماده 653:

بر اساس ماده 653 قانون مجازات اسلامی، سارق مسلح و قطاع الطریق (راهزن) هر گاه با اسلحه باعث ایجاد رعب و وحشت و بر هم زدن امنیت مردم شود، محارب است که در این صورت به مجازات اعدام یا قطع دست راست یا پای چپ یا تبعید محکوم می‌شود.

پ) طبق ماده 654:

هرگاه سرقت در شب واقع شده و سارقین، 2 نفر یا بیشتر باشند و حداقل یکی از آنها حامل سلاح ظاهر یا مخفی باشد، به 5 تا 15 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق محکوم می‌شوند.

3 –  سرقت مقرون به آزار یا تهدید:

طبق ماده 652 قانون مجازات اسلامی، اگر سرقت همراه با آزار (روحی و جسمی) باشد، تهدید هم نوعی آزار روحی محسوب می شود ، سرقت مشدد است و مجازات آن حبس از سه ماه تا ده سال و تا 74 ضربه شلاق می باشد.

4 –  سرقت آثار فرهنگی:

اگر کسی از مکان های فرهنگی مثل موزه، نمایشگاه، اماکن مذهبی سرقت کند و با آگاهی از مسروقه بودن این اموال آن ها را  بخرد یا پنهان کند به حبس از یک تا پنج سال و برگرداندن این اموال محکوم می شود.

5 –  سرقت آب، گاز، تلفن، برق:

اگر کسی وسایل مربوط به تاسیسات مورد استفاده عمومی که از سرمایه و هزینه دولت است مثل تاسیسات بهره برداری آب و برق و گاز و… را سرقت کند؛ طبق ماده 659 قانون مجازات اسلامی به حبس از یک تا پنج سال محکوم می شود و اگر سارق از کارمندان و کارکنان سازمان مربوطه باشد به حداکثر مجازات محکوم می  شود.

و هرکس بدون این که حق انشعاب را پرداخته باشد از آب، برق، گاز و … استفاده غیر مجاز نماید محکوم به پرداخت جزای نقدی از یک دو برابر خسارت وارده محکوم می شود.

6 –  سرقت در شب به صورت مسلحانه و دسته جمعی:

طبق ماده 654 قانون مجازات اسلامی، اگر تعداد سارقین دو نفر یا بیشتر باشند و سرقت در شب انجام شود و حداقل یکی ازآن ها دارای اسلحه باشند (اسلحه واقعی نه تقلبی) به مجازات  حبس از پنج تا پانزده سال و شلاق تا 74 ضربه  می باشد.

7 –  سرقت از مناطق حادثه زده:

اگر شخصی از محلی که در آن تصادف رانندگی اتفاق افتاده است یا منطقه سیل و زلزله زده یا جنگی یا محلی که در آن اتش سوزی اتفاق افتاده است سرقت کند مجازات آن طبق ماده 658 قانون مجازات اسلامی حبس از یک تا پنج سال و تا 74 ضربه شلاق می باشد.

8 –  سرقت ازصرافی و بانک ها :

شرایط سرقت از صرافی ها، بانک ها و طلا یا جواهر فروشی ها :

تعداد سارقین دو یا چند نفر باشند.

اسلحه به همراه داشته باشند (حتی اگر یک نفر اسلحه داشته باشد.)

سرقت با طرح و نقشه قبلی انجام گیرد.

مجازات این نوع سرقت کاملا به نتیجه سرقت بستگی دارد:

اگر تنها سرقت انجام شود مجازات آن حبس ابد میباشد.

اگر قتلی صورت گیرد به قصاص اعدام محکوم می شوند.

اگر به اراده ی مرتکبین سرقت صورت نگیرد (سارقین در حین سرقت از سرقت پشیمان شوند) مجازات هر یک از سارقین دو الی پنج سال حبس می باشد.

و اگر هیچ کدام از این نتایج حاصل نشد به حبس از ده تا پانزده سال محکوم می شوند.

سرقت از تصادف رانندگی، مناطق جنگی یا محل آتش سوزی:

طبق ماده 658 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات:  هرکس از محل تصادف رانندگی، مناطق زلزله زده یا سیل زده، مناطق جنگی یا محل آتش سوزی سرقت انجام دهد به مجازات حبس از یک تا پنج سال محکوم می شود

نحوه اثبات سرقت

برای اثبات سرقت و مجازات مرتکبین آن راه های مختلفی وجود دارد که شامل: اقرار فرد متهم، شهادت شاهدان، سوگند و علم قاضی می باشد؛ البته مطابق ماده 208 قانون مجازات اسلامی هیچ یک از سرقت های حدی یا تعزیری به واسطه سوگند اثبات نمی شوند و مرتکبین صرف سوگند یاد کردن نمی توانند عدم ارتکاب به سرقت و بی گناهی خود را ثابت نمایند.

بهترین و سریع ترین راه برای اثبات سرقت اقرار فرد متهم است که مجرمیت سارق را قطعی می کند و شرط اعتبار شرعی آن نیز بر اساس تبصره ماده 218 ق.م.ا این گونه بیان شده: اقرار باید در محکمه و نزد قاضی صورت بگیرد.

شهادت شهود و ارائه گزارشی دقیق از لحظه وقوع سرقت یکی دیگر از روش های اثبات سرقت می باشد که باید توسط دو مرد عادل، عاقل و بالغ انجام شود. همچنین شاهدانی که فاقد شرایط لازم برای شهادت در دادگاه هستند، شهادت آن ها مورد پذیرش واقع نمی شود.

علم قاضی نیز یکی از رایج ترین راه های اثبات جرائمی همچون سرقت است که در قانون آن را “یقینِ حاصل از مستندات” می نامند؛ مستنداتی که به قضات کمک می کنند شامل نظر کارشناس، تحقیقات محلی، گزارش ضابطین دادگستری و… می باشد.

مدارک لازم برای شکایت سرقت

اثبات جرم سرقت بدون داشتن مدارک غیر ممکن است؛ زیرا اصل بر بی گناهی و برائت افراد می باشد. برای پیگیری و مجازات سارقین وجود مستنداتی همچون فیلم، عکس، گزارش کارشناسان (انگشت نگاری) به همراه شهادت شاهدان (به شرط عادل و بالغ بودن آن ها) قابل استفاده است؛ در صورتیکه اماراتِ مذکور موجب اطمینان قاضی از وقوع جرم شود، به عنوان مدرک قابل استناد بوده و به تسریع روند رسیدگی کمک زیادی خواهد کرد.

اثبات سرقت با دوربین مداربسته

دوربین مداربسته یکی دیگر از اماراتی است که به کسب علم قاضی و اطلاع از وقوع جرم کمک می کند؛ چنانچه فیلم ضبط شده دوربین های مداربسته محل وقوع سرقت موجب اطمینان قاضی از ارتکاب آن شود، زمینه اثبات سرقت فراهم می شود.

لازم به ذکر است که استفاده از فیلم دوربین های مداربسته در مواردی که دلیلی مبنی بر عدم صحت آن وجود داشته باشد، قابل استناد برای اثبات سرقت نخواهد بود؛ همچنین وجود امارات دیگری مانند شهادت شهود تکمیل کننده مدرک مذکور است.

نحوه پیگیری قانونی سرقت

برای پیگیری قانونی سرقت اولین اقدام لازم ثبت شکایت از جانب فرد مال باخته می باشد؛ در طرح شکوائیه لازم است موارد زیر حتما به طور کامل و دقیق ذکر شوند:

• مشخصات فرد شاکی یا مال باخته
• مشخصات جزئی و دقیق مال مورد سرقت
• محلی که مال مورد سرقت برای آخرین بار در آن رویت شده
• مدت زمانی که شاکی از مال خود غافل بوده
• اطلاعات ظاهری سارق (در صورت رویت)
• افراد مظنون و مورد شکِ شاکی
• و…

بعد از ثبت موارد مذکور و نهایی شدن شکایت در نخستین مرحله پرونده سرقت برای بررسی های بیشتر و دقیق تر به دادسرا ارجاع داده می شود. چنانچه متهم دستگیر و مال مسروقه پیدا شود، آن را به شاکی تحویل داده و در صورت امکان رضایت او جلب می شود.

اگر دادسرا مجرمیت متهم را در نظر داشته باشد، در دومین مرحله پرونده به دادگاه فرستاده می شود و در آن جا امکان در خواست تجدید نظر برای طرفین دعوی وجود دارد.